जो राजा शस्त्र खाली ठेवतो, तो भविष्यात आपल्या प्रजेच्या डोळ्यात अश्रूच पाहतो…!
प्रस्तावना
इतिहास सांगतो की, राज्याची संपत्ती, प्रतिष्ठा आणि शक्ती या गोष्टी कायम राखण्यासाठी केवळ नैतिक उपदेश पुरेसा नाही. संघर्षाची तयारी, पराक्रम आणि आत्मरक्षणाची वृत्ती यांचा तितकाच आवश्यक वाटा असतो. जेव्हा एखादा राजा लढणं सोडतो, तेव्हा त्याच्या प्रजेचे भवितव्य अंधारात जाते.
सम्राट अशोक आणि कलिंग युद्ध
सम्राट अशोक, मौर्य वंशाचा पराक्रमी सम्राट, ज्याने आपल्या सैन्यशक्तीच्या जोरावर भारत उपखंडावर साम्राज्य स्थापन केलं, त्याने कलिंग युद्धानंतर युद्ध सोडण्याचा निर्णय घेतला. कलिंग युद्धात झालेल्या भीषण रक्तपाताने व्यथित होऊन अशोकाने अहिंसा स्वीकारली. मानवतावादी दृष्टिकोनातून हा निर्णय प्रशंसनीय होता, पण राजकीयदृष्ट्या यामुळे साम्राज्याचे रक्षण दुर्बळ झाले. त्याच्या मृत्यूनंतर काही दशकांतच मौर्य साम्राज्य कोसळलं.
मगध साम्राज्याचा इतिहास आणि पतन
मगध, म्हणजे आजचा बिहार, हा एकेकाळी संपूर्ण भारताचा राजकीय केंद्रबिंदू होता. चंद्रगुप्त मौर्य आणि आचार्य चाणक्य यांच्या ध्येयवादामुळे मगधचे सामर्थ्य एवढं प्रबळ झालं होतं की, सिकंदरसारख्या जागतिक विजेत्यालाही भारतातून माघारी परतावं लागलं. परंतु लढाऊ वृत्तीचा ऱ्हास होताच मगध दुर्बल झालं, आणि आजचा बिहार जो देशभर मजूर पुरवणारा प्रदेश बनला आहे.
चंद्रगुप्त मौर्य व आचार्य चाणक्य यांचे संघर्षाचे उदाहरण
चंद्रगुप्त मौर्य आणि चाणक्य यांनी सामर्थ्य आणि बुद्धीचा उत्कृष्ट संगम साधून मगध साम्राज्य उभारलं. त्यांनी भारताला बाह्य आक्रमकांपासून वाचवलं आणि अंतर्गत सुव्यवस्था निर्माण केली. तेव्हाचा मगध, केवळ सैन्याच्या बळावर नव्हे तर राजनैतिक दूरदृष्टीनेही बळकट होता. हे दाखवतं की संघर्षाशिवाय प्रगती आणि रक्षण अशक्य आहे.
राजा जेव्हा लढणं सोडतो तेव्हा प्रजेचं काय होतं
जेव्हा राजा संघर्ष टाळतो, तेव्हा त्याचा परिणाम थेट प्रजेवर होतो. बाह्य आक्रमणे वाढतात, अंतर्गत भ्रष्टाचार पसरतो, सामाजिक रचनांचा ऱ्हास होतो, आणि लोकांची जीवनशैली ढासळते. पुढच्या पिढ्यांना त्या निर्णयाची किंमत द्यावी लागते.
आधुनिक संदर्भ
आजही आपण पाहतो की जी राष्ट्रे व राज्ये आपली लढाऊ वृत्ती आणि स्वाभिमान सोडतात, ती विविध संकटांना बळी पडतात. नैतिकतेसाठी लढणं आणि प्रतिकूल परिस्थितीशी झगडणं, हे केवळ भूतकाळातच नव्हे तर आजही तितकंच आवश्यक आहे. उदाहरण म्हणजे मुघल कालीन भारत आणि ब्रिटिश कालीन भारत, फक्त आणि फक्त प्रजेला गुलामगिरी त्यांच्या नशिबी आली स्वातंत्र्यानंतर ही आजही गुलामीच्या मानसिकतेत जगणारी भारतातील पुरोगामी प्रजा. त्याकाळचा मगद म्हणजेच बिहार समृद्ध शाली होता. संपूर्ण भारताला एकत्रित करून त्याच्यांवरती राज्य करणारा बिहार, आज संपूर्ण भारताला मजूर पुरवायचे काम तो आज करत आहे. ही अवस्था म्हणजे त्यावेळी राजाने जी शस्त्र ठेवली, लढाईचा त्याग केला, त्याच प्रजेच्या डोळ्यात आजही अश्रू दिसत आहेत. म्हणून “राजाने करावा राजधर्म”.
Total Users : 69796